Integriteittoezicht

Inhoud

Wat wordt onder integriteit verstaan?

Integriteit is – naast soliditeit – een voorwaarde voor een gezond financieel stelsel. Het gaat er, in het kort, om dat instellingen voorkomen dat zij betrokken raken bij handelingen die tegen de wet ingaan en/of handelingen die maatschappelijk onbetamelijk zijn. De ratio hiervan is vertrouwen: voor het goed kunnen functioneren als financiële onderneming is vertrouwen van onder meer het publiek een randvoorwaarde. Integriteit vormt een van de pijlers van dat vertrouwen.

In de financiële toezichtwetgeving is integriteit daarom als een expliciete doelstelling van het financiële toezicht opgenomen. De wettelijke aangrijpingspunten van toezicht zijn een integere bedrijfsvoering en betrouwbare bestuurders en andere (mede)beleidsbepalende personen van financiële ondernemingen. Financiële ondernemingen moeten immers geleid worden door betrouwbare en integere bestuurders. Voor wat betreft dit onderwerp, kunt u meer vinden onder ‘toetsingen’. Op deze plek zal nader worden ingegaan op de integere bedrijfsvoering.

De financiële toezichthouders zien toe op de maatregelen die instellingen hebben getroffen in hun bedrijfsvoering ter beheersing van integriteitsrisico’s op grond van de Wet financiële markten BES (Wfm BES). Daarnaast wordt specifieke aandacht gegeven aan de maatregelen op grond van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme BES (Wwft BES) en de Sanctiewet 1977.

Welke kredietinstellingen moeten aan welke integriteitregels voldoen?

Integere bedrijfsvoering

Integriteit
De Wet financiële markten BES (Wfm BES) stelt dat een kredietinstelling een adequaat beleid voor een integere uitoefening van haar bedrijf voert, en dat zij haar bedrijfsvoering dusdanig inricht dat een integere uitoefening van het bedrijf is gewaarborgd. Onder integriteit wordt op grond van de Wfm BES in ieder geval verstaan:

  • het tegengaan van belangenverstrengeling
  • het tegengaan van witwassen van geld of de financiering van terrorisme, alsmede de naleving van sanctieregelgeving
  • het tegengaan van strafbare feiten en andere wetsovertredingen door de kredietinstelling of de voor haar werkzame personen
  • voorkomen dat relaties met consumenten, cliënten of andere derden het vertrouwen in de kredietinstelling of in de financiële markten kunnen schaden, en
  • voorkomen van andere handelingen door de kredietinstelling of de voor haar werkzame personen, die zodanig ingaan tegen hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer is betaamt, dat daardoor het vertrouwen in de kredietinstelling of in de financiële markten ernstig kan worden geschaad.

Integriteitrisico’s
De kredietinstelling wordt dus verwacht de bedrijfsvoering dusdanig in te richten dat zij integriteitrisico’s beheerst. Integriteitrisico’s die met name naar voren komen zijn:

  • witwassen;
  • terrorismefinanciering en proliferatiefinanciering;
  • risico overtreding sanctieregelgeving;
  • corruptie;
  • belangenverstrengeling; en
  • diverse vormen van fraude

‘Principle based’
De eisen met betrekking tot de integere bedrijfsvoering zijn ‘principle based’ geformuleerd. Dat betekent dat de wetgever niet uitputtend en specifiek voorschrijft hoe een kredietinstelling tot een integere bedrijfsvoering moet komen. Het is juist aan de instelling zelf om aan te geven waarom zij van mening is dat de bedrijfsprocessen adequaat worden beheerst.

Integriteitsbewuste bedrijfsvoering
Als onderdeel van de integere bedrijfsvoering zorgt een kredietinstelling voor een integriteits-bewuste bedrijfscultuur. Hiervoor zal zij een systematische analyse van integriteitsrisico’s uitvoeren. Gebaseerd op de uitkomsten van een dergelijke analyse worden een integriteitbeleid en de daaraan verbonden procedures en maatregelen opgesteld en uitgevoerd.

Onderdelen integere bedrijfsvoering
Onderdelen die in ieder geval aandacht behoeven zien onder andere op de cliëntacceptatie, omgaan met afgeschermde rekeningen, omgang met en vastlegging van incidenten en belangenverstrengeling. Daarnaast wordt eveneens in het Besluit financiële markten BES (Bfm BES) in artikel 3:8 aandacht gegeven aan de inrichting van de compliance functie, die binnen een kredietinstelling aanwezig moet zijn.

Toepasselijke regelgeving
De regelgeving die van toepassing is op de integere bedrijfsvoering betreft:
- Wet financiële markten BES (Wfm BES) (artikel 3:8),
- Besluit financiële markten BES (Bfm BES) (hoofdstuk 3, paragraaf 2),
- Regeling AFM en DNB nadere voorschriften Wfm BES 2012.

Daarbij worden enkele beleidsuitgangspunten verduidelijkt in de ‘Beleidsregel AFM en DNB toepassing en uitvoering Wfm BES en Wwft BES 2012’ en wordt nadere guidance gegeven door middel van de ‘Leidraad integere bedrijfsvoering BES’.

Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme BES (Wwft BES)

FATF
Specifieke regelgeving gericht op de beheersing van de integriteitsrisico’s witwassen en terrorismefinanciering is opgenomen in de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme BES (Wwft BES). Met deze regelgeving worden internationale afspraken op dit terrein in nationale wetgeving opgenomen. Belangrijk is hier met name om te verwijzen naar de Aanbevelingen van de Financial Action Task Force (FATF). Klik hier voor de standaarden van de FATF en de activiteiten die door deze organisatie worden ondernomen.

Cliëntenonderzoek
Ter voorkoming van betrokkenheid bij het witwassen van geld en het financieren van terrorisme voeren kredietinstellingen cliëntenonderzoek uit. Binnen dit cliëntenonderzoek zorgt de kredietinstelling er voor dat:

  • de cliënt wordt geïdentificeerd en zijn identiteit geverifieerd door middel van daarvoor acceptabele documenten;
  • de eventueel aanwezige uiteindelijk belanghebbende wordt geïdentificeerd en adequate maatregelen worden genomen om zijn identiteit te verifiëren;
  • vast gesteld wordt wat het doel en de beoogde aard van de zakelijke relatie met de cliënt is;
  • er zoveel als mogelijk een voortdurende controle op de zakelijke relatie en de uit te voeren transacties wordt uitgevoerd.

Belangrijk is dat de kredietinstelling zich een duidelijk beeld vormt van de risico’s die zijn verbonden aan de cliënt, de activiteiten, dienstverlening en transacties die worden uitgevoerd. Daartoe wordt onder meer een risicoprofiel opgesteld en wordt deze voortdurend ‘up to date’ gehouden.  De informatie ten behoeve van het onderhouden van het risicoprofiel wordt verzameld tijdens het onderhouden van de zakelijke relatie met de cliënt en de voor deze cliënt uit te voeren transacties. Daarnaast worden bronnen zoals de berichtgeving vanuit de FATF met betrekking tot hoog risico jurisdicties daar waar relevant ook meegenomen in de bepaling van het risicoprofiel van cliënten.

De Wwft BES is in dusverre risico gebaseerd dat er in die gevallen dat er sprake kan zijn van een lager risico ook maatregelen mogen worden genomen die op grond van dit lagere risico voldoende lijken te zijn. Vereenvoudigd cliëntenonderzoek is derhalve in de daartoe omschreven omstandigheden toegestaan. Aan de andere kant is aangescherpt cliënten- onderzoek noodzakelijk indien sprake is van een hoog risico.

Melden ongebruikelijke transacties
Een ander belangrijk aspect van de Wwft BES is de verplichting tot het melden van ongebruikelijke transacties. De kredietinstelling onderzoekt voorgenomen transacties of deze ongebruikelijk kunnen zijn, om te voorkomen dat zij meewerkt aan het witwassen van geld. Of een transactie als ongebruikelijk moet worden aangemerkt wordt aan de hand van de op grond van de Wwft BES opgestelde indicatorenlijsten bepaald. Zodra een transactie voldoet aan een indicator dan dient de kredietinstelling de transactie onverwijld te melden aan het Nederlandse meldpunt ongebruikelijke transacties, FIU Nederland.

Van belang is hierbij te vermelden dat de kredietinstellingen en de personen werkzaam voor de kredietinstelling verplicht zijn het feit dat een melding is gedaan geheim te houden. Het is strafbaar om de betrokkenen bij de gemelde transactie of derden te informeren dat er een melding is gedaan.

Toepasselijke regelgeving
- Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft BES),
- Besluit ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme BES (Bwft BES),
- Regeling ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme BES (Rwft BES).

Daarbij worden enkele beleidsuitgangspunten verduidelijkt in de ‘Beleidsregel AFM en DNB toepassing en uitvoering Wfm BES en Wwft BES 2012’ en wordt nadere guidance gegeven door middel van de ‘Leidraad integere bedrijfsvoering BES’.

Sanctiewet 1977

(Inter)nationale sancties
Internationaal en nationaal worden politieke, economische, financiële en andersoortige sancties opgelegd aan landen/jurisdicties, groeperingen/entiteiten en (rechts)personen. Voorbeelden zijn: Iran voor wat betreft de proliferatie van kernwapens en Al-Qa’ida en de Taliban vanwege hun terroristische activiteiten. De voornaamste internationale sancties die van belang zijn voor Caribisch Nederland zijn de sancties die door de Europese Unie (EU), vaak in navolging van de Verenigde Naties, worden vastgesteld. Deze EU-sancties hebben rechtstreekse werking voor alle ingezetenen van Caribisch Nederland. Financiële instellingen dienen (o.a.) op grond van deze EU-sanctieregelingen, de Sanctiewet 1977 en de Sanctieregeling BES de nodige maatregelen te treffen om te voorkomen dat zij (inter)nationale sancties schenden.

Bekijk een overzicht van de (werking van) sanctieregelgeving

EU Freezelist
Veelal bestaan de vastgestelde sancties uit een verbod om financiële diensten te verlenen aan gesanctioneerde (rechts)personen en entiteiten en een gebod om aanwezige tegoeden van deze partijen te bevriezen. De gesanctioneerde personen staan voor zover zij door de EU zijn aangewezen op de zogenoemde EU Freezelist.

‘Nationale freezelist’
Naast internationale sancties komt het een enkele keer voor dat de Nederlandse overheid nationale sancties afkondigt die voor Nederland, inclusief Caribisch Nederland gelden. De op grond van deze nationale sanctieregelingen aangewezen (rechts)personen en entiteiten zijn hier te raadplegen.

Verplichting kredietinstelling controle en melden ‘hit’ door middel van Meldformat
Kredietinstellingen dienen op elk moment te kunnen voldoen aan de sanctieregelingen en voeren daartoe controle uit op de in hun administratie en systemen voorkomende (rechts)personen en entiteiten. Indien sprake is van een overeenkomst tussen een relatie van de kredietinstelling en een (rechts)persoon of entiteit die voorkomt in de sanctieregelingen (een zogenoemde ‘hit’), dan bevriest de kredietinstelling de aanwezige tegoeden van deze relatie direct, onthoudt zij zich van verdere dienstverlening en meldt zij dit onverwijld aan DNB. Daartoe wordt gebruik gemaakt van het daarvoor vastgestelde Meldformat.

Het Meldformat dient volledig te worden ingevuld en per beveiligde e-mailverbinding (sancties@dnb.nl) naar DNB te worden gestuurd.

Toepasselijke regelgeving
- EU Verordeningen,
- Sanctiewet 1977,
- Sanctieregeling BES,
- Regeling AFM en DNB nadere voorschriften Wfm BES 2012.

Daarbij worden enkele beleidsuitgangspunten verduidelijkt in de ‘Beleidsregel AFM en DNB toepassing en uitvoering Wfm BES en Wwft BES 2012’ en wordt nadere guidance gegeven door middel van de ‘Leidraad integere bedrijfsvoering BES’.

Het integriteittoezicht door DNB op kredietinstellingen in Caribisch Nederland

De Nederlandsche Bank (DNB) is door de wetgever aangewezen als toezichthouder op de naleving door kredietinstellingen in Caribisch Nederland van de Wfm BES (integere bedrijfsvoering), Wwft BES en Sanctiewet 1977.

Kredietinstellingen met vestiging in Caribisch Nederland hebben met DNB te maken voor wat betreft de inrichting van de integere bedrijfsvoering (op grond van de Wfm BES en de daarop gebaseerde ‘lagere regelgeving’) voor wat betreft de activiteiten in Caribisch Nederland. Ook indien de kredietinstelling haar zetel in Curaçao of Sint Maarten heeft en in Caribisch Nederland door middel van een bijkantoor actief is, dient de kredietinstelling voor wat betreft die activiteiten te voldoen aan de integriteitseisen van de Wfm BES. DNB voert daartoe toezicht op deze bijkantoren uit. Daarnaast dienen deze kredietinstellingen ook te voldoen aan de eisen die gesteld zijn in de Wwft BES en Sanctiewet 1977 en de daarop gebaseerde ‘lagere’ regelgeving. DNB houdt toezicht op de implementatie van deze regelgeving door de kredietinstellingen, in hun bedrijfsvoering en de uitvoering van gestelde eisen.

Kredietinstellingen die vanuit hun vestiging (zetel) te Curaçao of Sint Maarten diensten in Caribisch Nederland aanbieden, dienen te voldoen aan de regels gesteld in de Wwft BES en Sanctiewet 1977. Daartoe vallen deze kredietinstellingen onder toezicht van DNB.

Samenwerking met CBCS
Het is duidelijk dat DNB voor wat betreft de toezichtuitvoering nauw samen dient te werken met de toezichthouder op de kredietinstelling in het land waar deze haar zetel heeft, Curaçao of Sint Maarten; de Centrale Bank van Curaçao en Sint Maarten (CBCS). 

Een uitgangspunt is dat er zoveel als mogelijk aansluiting wordt gezocht met de regulering in de regio, om een ‘level playing field’ te handhaven. Om te voorkomen dat de integriteitsregelgeving en toepassing door DNB, CBCS en ook de Centrale Bank van Aruba (CBA), (te) ver uiteen gaat lopen, wordt er nauw samengewerkt en vindt er informatie-uitwisseling plaats tussen deze toezichthouders.  Ook kunnen gezamenlijke onderzoeken bij onder toezicht staande kredietinstellingen plaats vinden.